برادرنهایت محترم داوود مومند سلام و احترامات صمیمانه بنده را بپذیرید. تبصره شما باعث تشجیع و تشویق بیشتر م ګردید. قسمیکه شما، بحیث یک محقق راستګو، متوجه شده اید؛ بنده در مضامین خود، را جع به سید جمال الدین افغانی، اکثراً به آثار شخص سید استناد ورزیده و عقاید اورا در باره مسایل علمی و سیاسی انجناب را آورده ام. و یا هم به آثار پروفیسرهای مشهور غرب به خاطری استناد ورزیده ام که به آثار و اسنادیکه آنها مراجعه نموده و برای مستدل ساختن موقف های خود به آن استناد ورزیده اند دسترسی نداشتم. چون بریزن عقیده استم که پروفیسران و استادان چنین مشهور و صاحب کتب متعدد معمولاً از جعلکاری و تعصبات شخصی برکنار میباشند، بنده هم آنها را مورد اعتبار انګاشته و در جاهای لازم از آن کارګرفته ام. شما مسبوق هستید که پروفیسران و استادان مشهور غرب، برعکس محققین کشورما، چندان شکار تعصبات شخصی و تنګ نظری ها نمیشوند، از همین خاطر با کمی اطمینان از آثار آنها استفاده نموده ام.
در مورد هویت سید چندان بحثی ننموده و اصلاً موضوع تحقیق بنده هم نبود. اینکه سید که بود سوال جداګانه است ولی اینکه در تاریخ و جامعه افغانستان اطلاعات او به اندازهء ناقص هستند که نه تنها ازو، بحیث یک نابغه، انتظار نمیرفت بلکه، به جرأت ګفته میتوانم، که به صاحب تعلیم و سواد اندک هم نمی زیبد. در مقالات عروة الوثقی، نه تنها در باره افغانستان، بحیث یک افغان، اندک نګاشته اند بلکه در رابطه ایران و افغانستان به نفع ایران موضعګیری انتخاب نموده اند و در سوانحی که شاګرد او مخزومی محمدشاه نګاشته اند و همه کتاب را به اساس نقل قولهای سید تألیف نموده اند سید افغانی حتی بلخ و هرات را شهرهای فارس میشمارند.
از توجه تان یک بار دیګر ممنونم. بنده، تا که میتوانم، از افسانه ها پرده برداری میکنم؛ باشد که یک روز به درد نسل آینده بخورد و یا حد اقل باعث تشویق تحقیقات بیشتر آنها ګردد. بنده چندی قبل در باره جنبش مشروطیت و مشروطه خواهان سلسله مضامینی را به همین نیت به رشته تحریر درآوردم ولی متأسفانه که مورد توجه کسانی نګردید که عبدالخالق، قاتل نادرشاه غازی و سید کمال قاتل محمدعزیزخان بیګناه را در زمره مشروطه خواهان شمردند و می شمرند. حیف محقق و استاد لایق ما داکترصاحب سیدعبدالله کاظم که وقت ګرانبهای سالهای اخیر عمر خودرا صرف تحقیقاتی مینمایند که سراپا از تعصبات و دشمنی های خانوداګی سرچشمه میګیرند. اینګونه تحقیقات نه به درد امروز و نه به درد فردا خواهند خورد. بنده به حیث علاقه مند و شاګرد تاریخ افغانستان دو پروګراف کتاب قطور شان را نخوانده ام و اګر چیزی از متن او فهمیده ام همانا مضامین انتقادی و معقول شما بوده است. با احترام تمام. ممنون شما.
